Phospholipid là thành phần chính của màng tế bào có vai trò quan trọng trong hoạt động của tế bào và trao đổi chất sinh học, giúp duy trì hoạt động bình thường của tế bào và các cơ quan.
Ấu trùng cá và động vật có vỏ không thể tổng hợp phospholipid cần thiết để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của chúng; vì thế, phospholipid được bổ sung vào thức ăn nhằm đảm bảo sự phát triển của ấu trùng bao gồm: phòng ngừa dị tật xương, tăng tỉ lệ sống, và tăng khả năng chống chịu stress của cá và động vật có vỏ.
Thức ăn bổ sung phospholipids qua đó cung cấp choline, inositol, LC-PUFAs và năng lượng. Đối với giáp xác giai đoạn đầu thì nguồn phospholipids được xem là nguồn dinh dưỡng chính. Trong công thức thức ăn cho cá, thành phần phospholipid chiếm từ 5 đến 25% tổng lipid trong khẩu phần thức ăn, dao động phụ thuộc vào hàm lượng lipid và công thức thức ăn của loài.
Nguồn phospholipid
Tất cả thực phẩm có nguồn gốc động vật và thực vật đều chứa phospholipids nhưng hàm lượng các phospholipid thiết yếu thường không cao. Trong sản xuất thức ăn cho vật nuôi thì nguồn phospholipid từ đậu nành được sử dụng phổ biến nhất do hàm lượng các acid béo omega-3 và các phosphatidylcholine thấp.
Phân loại
Phospholipids được chua làm 4 nhóm chính bao gồm: glycerophospholipids, sphingolipids, ether phospholipids và phonophospholipids. Việc phân loại các phospholipids dựa trên mạch chính và các liên kết của chúng. Glycerophospholipids là loại phospholipids được sử dụng phổ biến nhất trong thực phẩm, dược phẩm và cả trong các ngành công nghiệp khác.
Vai trò của phospholipids trong dinh dưỡng thủy sản
Phospholipids cần thiết cho tăng trưởng, giúp tăng tỉ lệ sống, ngăn chặn sự biến dạng của xương, tăng cường khả năng chống chịu stress ở ấu trùng và cá con. Đối với ấu trùng thức ăn có bổ sung triacylglycerol, nhưng thiếu các phospholipids thiết yếu ngăn chặn quá trình tổng hợp các lipoprotein trong các tế bào ruột (enterocytes), qua đó làm giảm quá trình vận chuyển lipid đến các mô.
Ấu trùng trong suốt quá trình phát triển cần nhu cầu phospholipids ở nhiều dạng khác nhau, nguồn phospholipids được dự trữ trong giai đoạn phát triển của trứng và sau đó là từ nguồn thức ăn tự nhiên. Trong điều kiện sản xuất giống, thức ăn cho ấu trùng cần cung cấp đủ phospholipids. Phospholipids đóng vai trò như một chất nhũ hóa trong đường ruột. Ấu trùng giáp xác các phospholipids giúp hấp thụ thức ăn giàu hóa với các neutral lipids như cholesterol và triglycerides. Ấu trùng Zoea I/II tôm he Nhật Bản (Penaeus japonicus) không thể lột xác chuyển giai đoạn sang mysis và tỉ lệ chết lên đến 100% khi thức ăn cho ấu trùng không cung cấp đủ phospholipids. Đối với ấu trùng cá chép, thức ăn được bổ sung 2% phospholipids giúp tăng tỉ lệ sống và tăng trọng so với cá ăn thức ăn không được giàu hóa. Ấu trùng cá chép và cá ayu (Plecoglossus altivelis) trong khẩu phần thức ăn không được bổ sung đầy đủ phospholipids sẽ dẫn đến những dị tật như biến dạng xương, cong thân, và dị tật hàm.
Nhu cầu phospholipids của động vật thủy sản tỉ lệ nghịch với giai đoạn phát triển cũng như tuổi. Cá ở giai đoạn tiền trưởng thành nhu cầu phospholipids thấp hơn so với giai đoạn ấu trùng. Họ cá vượt nhu cầu phospholipids đối với giai đoạn ấu trùng khoảng 5% nhưng đến giai đoạn tiền trưởng thành khoảng 3%. Tuy nhiên, trong nhiều nghiên cứu cho thấy việc bổ sung phospholipids trong khẩu phần ăn của động vât thủy sản ở nồng độ quá cao không mang lại hiệu quả. Thí nghiệm trên tôm thẻ chân trắng (P. vannamei) cho thấy tôm post cho ăn thức ăn bổ sung 3% phospholipids tăng trưởng chậm hơn so với nghiệm thức cho ăn thức ăn có bổ sung 1.5%.
Giai đoạn ấu trùng động vật thủy sản không có khả năng tổng hợp phospholipid đủ để đáp ứng cho sự hình thành các tế bào mới trong giai đoạn đầu của sự tăng trưởng. Việc bổ sung phospholipids vào khẩu phần ăn làm tăng khả năng vận chuyển lipid và hấp thụ lipid trong biểu mô ruột qua đó vận chuyển đến tế bào máu cũng như đến các cơ quan khác trong cơ thể.
Source: Huỳnh Như, TepBac. Theo Aquaculture Alliance