Cá lau kính, cá dọn bể, cá tỳ bà hay cá miệng hút (suckermouthed) có tên khoa học là Hypostomus plecostomus, thuộc họ Loricariidae, giống Hypostomus, là loài cá nước ngọt có nguồn gốc từ Nam Mỹ, chúng phân bố tự nhiên ở các khu vực thuộc Brazil, Guyana, Trinidad và Tobago và Suriname.
Cá lau kính sống chủ yếu sống ở đáy các thủy vực nước ngọt, nước lợ. Thức ăn chính là các loài rong, tảo bám trên bề mặt thực vật hoặc nền đáy, đây là loài ăn tạp, cạnh tranh thức ăn với các loài khác, sinh sản nhanh khi phát tán ra ngoài thủy vực tự nhiên.
Cá có chiều dài từ 30-70 cm. Cá có khả năng sinh sản quanh năm, tỷ lệ cá con sống khoảng 70% và có thể sống mà không cần đến thức ăn suốt 1 tháng. Nhiệt độ nước thích hợp cho loài này khoảng là 22-28°C, pH 5-8.
Cá lau kính được nuôi trong ao rất nhiều ở Hong Kong và Singapore để cung cấp cho thị trường cá cảnh. Cá lau kính được nhập về Việt Nam chủ yếu từ Hong Kong và Singapore cung cấp cho thị trường cá cảnh đang phát triển mạnh trong nước. Gọi là cá dọn bể hay lau kính vì loài này ăn tạp (chất thải của cá khác, rong rêu bám trên thành bể…) nhiều chuyên gia lo ngại rằng việc nhập loại cá này vào Việt Nam sẽ gây ra hiện tượng mất cân bằng sinh thái hay khi chết sẽ phân hủy gây ô nhiễm môi trường và đề ra nhiều biện pháp ngăn chặn. Tuy nhiên, việc quản lý các hộ kinh doanh cá cảnh và cả người nuôi loài cá này không hề dễ dàng. Mối lo ngại đó đã trở thành hiện thực khi mà hiện nay cá lau kính đã xâm nhập và có mặt ở hầu hết các thủy vực nước ngọt và lợ ở nhiều tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long từ thủy vực tự nhiên cho đến các ao nuôi tôm cá.
Cá lau kính thuộc loại cá cảnh nhưng sau khi phát tán ra môi trường, chúng dễ thích nghi với môi trường sông nước, cá lau kính có thể tiếp cận các loài cá khác để hút nhớt và làm giảm khả năng phát triển của cá. Nếu các loài cá khác có khả năng thích nghi kém sẽ rất dễ chết khi bị cá lau kính tấn công. Nguy hiểm hơn, do có khả năng thích nghi mạnh nên chúng lấn át sinh vật bản địa, tạo ra sự mất cân bằng sinh thái. Sau thời gian phát tán ra tự nhiên, hiện nay cá lau kính đang trở thành loài có nguy cơ xâm hại các loài cá khác ở cùng một môi trường sống. Đây là loài cá không mang lại giá trị kinh tế cao, đang có chiều hướng tăng nhanh trên các sông rạch ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
© Triệu Tuấn, trieutuan.blog